Τα έργα

Το έργο LIFE ARCPROM είχε ως στόχο την βελτίωση των όρων συνύπαρξης της καφέ αρκούδας και του ανθρώπου σε τρία Εθνικά Πάρκα της Ελλάδας (Πρεσπών, Β.Πίνδου, Οροσειράς Ροδόπης) και σε ένα της Ιταλίας ( Majella).

Η καφέ αρκούδα (Ursus arctos) είναι ένα είδος που απειλείται με εξαφάνιση και χαρακτηρίζεται ως «είδος προτεραιότητας», όντας απόλυτα προστατευόμενο από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία. Το καθεστώς διατήρησης του είδους στην Ελλάδα υπάγεται στην κατηγορία «κινδυνεύοντα», ενώ το υποείδος της καφέ αρκούδας των Απεννίνων (Ursus arctos marsicanus) που συναντάται στο Εθνικό Πάρκο της Μajella υπάγεται στην κατηγορία «κρισίμως κινδυνεύοντα».

Στους κύριους στόχους του έργου LIFE ARCPROM περιλαμβάνονταν:

• Η αντιμετώπιση φαινομένων προσέγγισης της αρκούδας σε κατοικημένες περιοχές,

• Η ελαχιστοποίηση παράνομων πρακτικών όπως η χρήση των δηλητηριασμένων δολωμάτων (φόλες),

• Η εφαρμογή αποτελεσματικών μέτρων πρόληψης ζημιών από τα μεγάλα σαρκοφάγα στη γεωργική οικονομία, όπως οι ηλεκτροφόρες περιφράξεις, οι ειδικοί κάδοι απορριμμάτων (που δεν μπορούν να ανοίξουν τα άγρια ζώα) και τα σκυλιά φύλαξης κοπαδιών.

Επιστημονική τεκμηρίωση και υποστήριξη παρείχε το εξειδικευμένο επιστημονικό δυναμικό του τμήματος Κτηνιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, το WWF Ιταλίας καθώς και η περιβαλλοντική οργάνωση «Καλλιστώ», που είχε και την ευθύνη συντονισμού του έργου.

Τέλος, την ανάπτυξη του επικοινωνιακού υλικού και της οπτικής ταυτότητας του έργου πραγματοποίησε το Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας.

Το πενταετές έργο ξεκίνησε επίσημα την υλοποίησή του τον Οκτώβριο 2019 και διήρκησε μέχρι τον Ιούνιο του 2025. Στους κύριους στόχους περιλαμβάνονταν η ανάπτυξη καινοτόμων δράσεων για τη διαχείριση των αλληλεπιδράσεων ανθρώπου-αρκούδας, η αντιμετώπιση φαινομένων προσέγγισης των ζώων σε κατοικημένες περιοχές, η ελαχιστοποίηση παράνομων πρακτικών που έχουν οριζόντιες επιπτώσεις στην πανίδα και τα οικοσυστήματα, όπως η χρήση των δηλητηριασμένων δολωμάτων (φόλες), και η εφαρμογή αποτελεσματικών μέτρων πρόληψης ζημιών από τα μεγάλα σαρκοφάγα στη γεωργική οικονομία.

Μάθετε περισσότερα για το LIFE ARCPROM στο lifearcprom.uowm.gr

Η περιβαλλοντική οργάνωση «Καλλιστώ», στο πλαίσιο του προγράμματος Best Belt, υλοποίησε σε συνεργασία με το WWF Bulgaria το έργο “Connecting people & wildlife in the Balkan Green Belt” (“Συνδέοντας τους ανθρώπους και την άγρια ζωή στη Βαλκανική Πράσινη Ζώνη”) με στόχο την προστασία της άγριας πανίδας στα σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας ερευνώντας 4 μεγάλα θηλαστικά: την αρκούδα, το λύκο, το ζαρκάδι και τον αγριόχοιρο.

Το έργο είχε ως στόχο τη διερεύνηση της συνδεσιμότητας για τις αρκούδες (και άλλα μεγάλα θηλαστικά) στην περιοχή των συνόρων μεταξύ Βουλγαρίας και Ελλάδας ανάμεσα στο Όρβιλο/Σλαβγιάνκα Όρος και το δυτικότερο σημείο της Οροσειράς Ροδόπης κατά μήκος του Νέστου/Μέστα ποταμού. Ένας άλλος βασικός στόχος αυτού του έργου ήταν η ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινοτήτων, η προώθηση της συμμετοχής των πολιτών και, συνεπώς, η αύξηση της αποδοχής των προσπαθειών διατήρησης.

Το έργο εξέτασε τον οικολογικό διάδρομο (πράσινη γέφυρα) της Ελληνοβουλγαρικής Φιλίας που βρίσκεται στα σύνορα των δύο χωρών και θα καταγράψει την παρουσία μεγάλων θηλαστικών στην περιοχή. Το έργο επικεντρώνεται κυρίως στην καφέ αρκούδα (Ursus arctos), η οποία είναι προτεραιότητα σύμφωνα με την Οδηγία Οικοτόπων 92/43/ΕΟΚ και, συνεπώς, οι οικοτόποι και η συνδεσιμότητα των ειδών πρέπει να διατηρηθούν. Το έργο κατέγραψε επίσης την παρουσία του γκρίζου λύκου (Canis lupus), του ελαφιού (Capreolus capreolus) και του αγριογούρουνου (Sus scrofa).

Η ομάδα του έργου παρακολούθησε την παρουσία των θηλαστικών και τις απειλές μέσω εργασιών στο πεδίο (δηλαδή, συνεντεύξεις, βιοσήματα, τοποθέτηση καμερών) και έλαβε και ανέλυσε δεδομένα για τον τρόπο ζωής των ειδών στην περιοχή. Η ομάδα συνέλεξε και ανέλυσε δεδομένα ζημιών που έχουν καταγραφεί από τις αρμόδιες αρχές τα τελευταία 15 χρόνια και χρησιμοποίησε επίσης μοντέλα κατανομής ειδών για να χαρτογραφήσει δυνητικούς οικοτόπους της αρκούδας. Η ομάδα του έργου δημιούργησε κοινά πρωτόκολλα/φόρμες για τις εργασίες στο πεδίο προκειμένου να επιτευχθεί ομοιομορφία στη μεθοδολογία σε ολόκληρη την περιοχή μελέτης. Επιπλέον, η ομάδα του έργου χρησιμοποίησε κινητά εφαρμογές για τη συλλογή δεδομένων (π.χ. SmartBird, LIFE Safe-Crossing).

Οι ντόπιοι ενεπλάκησαν άμεσα ή έμμεσα στο έργο ως πηγή πληροφοριών και εθελοντές, ενώ αποτέλεσαν επίσης πολύτιμοι εταίροι για διαβούλευση. Η σημασία της διατήρησης της φύσης και της συνδεσιμότητας του τοπίου επικεινωνείται με τις τοπικές αρχές και κοινότητες με στόχο τη δημιουργία μιας αποτελεσματικής και ολοκληρωμένης στρατηγικής διαχείρισης της χρήσης της γης με βιώσιμες και οικονομικά αποδοτικές λύσεις που διατηρούν και ενισχύουν περαιτέρω το ρόλο της συνδεσιμότητας της περιοχής, θα βελτιώσουν τις συνθήκες συνυπάρξεως ανθρώπου- άγριας ζωής και θα υποστηρίξουν την ΕΣΑ στα Βαλκάνια. Γι’ αυτό τον σκοπό, η ομάδα του έργου ενημέρωσε επίσης τους τοπικούς ενδιαφερόμενους για καλές πρακτικές που σχετίζονται με τη συνύπαρξή τους με μεγάλα θηλαστικά, όπως μέτρα πρόληψης σύγκρουσης ανθρώπου- ζώου, μέτρα πρόληψης ζημίας και διαδικασίες αποζημίωσης, κ.λπ. Δημιουργήθηκε σχετικό ενημερωτικό και εκπαιδευτικό υλικό για διανομή στους ντόπιους και τους επισκέπτες, και διοργανώθηκαν ανεπίσημες συναντήσεις, εκπαιδευτικές δραστηριότητες και ένα διήμερο συνέδριο στο τέλος του έργου.

Το έργο πολλαπλασίασε την επίδρασή του με την κινητοποίηση εθελοντ(ρι)ών για την υποστήριξη της ομάδας του έργου στις δράσεις στο πεδίο. Αυτή η προσέγγιση για την ανάπτυξη κοινού διεύρυνε την επίδραση του έργου και προώθησε το όραμα της πρωτοβουλίας για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Ζώνη με διασυνοριακό τρόπο, μέσω της συνεργασίας των δύο εταίρων (Callisto, WWF Bulgaria) και των τοπικών ενδιαφερομένων μερών.

Ταυτότητα έργου:

Συντονιστής Εταίρος: Καλλιστώ (Ελλάδα)

Εταίρος: WWF Bulgaria (Βουλγαρία)

Διάρκεια έργου: 18 μήνες

Ημερομηνία: 01/01/2024 – 30/06/2025

Προϋπολογισμός Έργου: 58.705,55 €

Το έργο με τίτλο «Υποστήριξη δράσεων για τη βελτίωση των όρων συνύπαρξης ανθρώπου – λύκου στην Ελλάδα» είχε ως σκοπό το σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων που στοχεύουν στη βελτίωση των όρων συνύπαρξης μεταξύ ανθρώπου και λύκου στη χώρα. Οι στόχοι του έργου περιελάμβαναν την ενημέρωση και πληροφόρηση του γενικού πληθυσμού σχετικά με το λύκο, την ευαισθητοποίηση τόσο των πολιτών όσο και ειδικών ομάδων, όπως εκπαιδευτικοί, μαθητές και οικογένειες, για τη σημασία της συνύπαρξης. Παράλληλα, δόθηκε έμφαση στην παρακολούθηση και διαχείριση της αλληλεπίδρασης ανθρώπου και λύκου, καθώς και σε παρεμβάσεις για την άμβλυνση των συγκρούσεων που μπορεί να προκύψουν.

Ειδική μέριμνα υπήρξε για την υποστήριξη επαγγελματικών ομάδων, όπως κτηνοτρόφοι, αλλά και στελεχών του ΟΦΥΠΕΚΑ, μέσω της χρήσης και αξιολόγησης προληπτικών και αποτρεπτικών μέτρων. Στο πλαίσιο του έργου πραγματοποιήθηκε παραγωγή και προώθηση ενημερωτικού και εκπαιδευτικού υλικού, τόσο μέσω της ιστοσελίδας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όσο και μέσα από ειδικές εκδηλώσεις. Παράλληλα, σχεδιάστηκε η κατάρτιση στελεχών του ΟΦΥΠΕΚΑ, ώστε να αναπτύξουν γνώσεις και δεξιότητες στην παρακολούθηση και διαχείριση της αλληλεπίδρασης ανθρώπου και λύκου σε προστατευόμενες περιοχές.

Οι κύριες δράσεις του έργου περιελάμβαναν τον συντονισμό και τη διαχείριση του έργου, την υλοποίηση δράσεων επικοινωνίας, την οργάνωση περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης, την εφαρμογή μέτρων παρακολούθησης και διαχείρισης με τη συμμετοχή εθελοντών, καθώς και την εκπαίδευση στελεχών του ΟΦΥΠΕΚΑ. Το έργο υλοποιήθηκε κατά την περίοδο από τις 16 Οκτωβρίου 2023 έως τις 15 Μαΐου 2025, με συνολικό προϋπολογισμό 50.000 ευρώ. Εταίροι του έργου είναι ο Ενημερωτικός Εκδοτικός Συνεταιρισμός Alterthess και ο ΟΦΥΠΕΚΑ.

Το έργο «Υποστήριξη δράσεων για τη βελτίωση των όρων συνύπαρξης ανθρώπου – λύκου στην Ελλάδα» υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Άξονα Προτεραιότητας 4 «ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ», του χρηματοδοτικού προγράμματος «ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ 2022» με κύριο δικαιούχο την περιβαλλοντική οργάνωση “Καλλιστώ” και συνολικό προϋπολογισμό ύψους 50.000€, με χρηματοδότηση του Πράσινου Ταμείου.

Η Καλλιστώ, ως μέλος της πρωτοβουλίας “European Green Belt” (Ευρωπαϊκή Πράσινη Ζώνη), συμμετείχε στον εορτασμό των Ημερών Ευρωπαϊκής Πράσινης Ζώνης 2025 και διοργάνωσε εκδηλώσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης στην Ροδόπη με στόχο να ενημερώσει για τις παρεμβάσεις και τα έργα που υλοποιεί στην περιοχή και να προβάλει τους στόχους της “Ευρωπαϊκής Πράσινης Ζώνης” που αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την ενίσχυση της διασυνοριακής συνεργασίας για τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος, προωθώντας ταυτόχρονα τη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής.

Το έργο “Celebrating the European Green Belt Days 2025” υλοποιήθηκε με επιτυχία στο χωριό Ποταμοί, κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Η δράση είχε ως στόχο την προώθηση της κοινής φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της διασυνοριακής περιοχής και την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ τοπικών κοινοτήτων, φορέων και αρχών.

Η Καλλιστώ – Περιβαλλοντική Οργάνωση για την Άγρια Ζωή και τη Φύση, σε συνεργασία με το WWF Βουλγαρίας, συντόνισε την υλοποίηση των δράσεων. Μέσα από εκδηλώσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης, το έργο συνέβαλε στη διάδοση της σημασίας της Ευρωπαϊκής Πράσινης Ζώνης και των δυνατοτήτων που προσφέρει για την προστασία της φύσης και τη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής.

Δράσεις και Αποτελέσματα

Για την επίτευξη των στόχων, το έργο βασίστηκε στη δημιουργία συνεργασιών και στη δραστηριοποίηση της τοπικής κοινωνίας. Σημαντική ήταν η υποστήριξη του Προέδρου και των μελών του Κοινοτικού Συμβουλίου, του Πολιτιστικού Συλλόγου Ποταμών “Ο Δεσπάτης”, καθώς και τοπικών επιχειρήσεων. Η παρουσία δημοσιογράφων από τη Θεσσαλονίκη και τη Δράμα ενίσχυσε την προβολή των δράσεων σε ευρύτερο κοινό.

Πραγματοποιήθηκε παρουσίαση της πρωτοβουλίας της Ευρωπαϊκής Πράσινης Ζώνης και του έργου Best Belt στις τοπικές αρχές και τους κατοίκους της περιοχής. Στην εκδήλωση συμμετείχαν περισσότερα από 50 άτομα, ενισχύοντας την τοπική δέσμευση στη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος.

Διοργανώθηκαν δύο εκπαιδευτικές δράσεις, μία μικρή περιβαλλοντική δραστηριότητα για παιδιά προσχολικής ηλικίας και ένας περίπατος στη φύση με συζήτηση για την προστασία των άγριων ζώων και των βιοτόπων τους. Συνολικά συμμετείχαν περισσότερα από 15 παιδιά, ενισχύοντας την περιβαλλοντική τους ευαισθητοποίηση.

Δημοσιογράφοι από τη Θεσσαλονίκη, τη Δράμα και την περιοχή της Ροδόπης συμμετείχαν στις εκδηλώσεις, συμβάλλοντας στην προβολή της πρωτοβουλίας. Συγκεκριμένα, δύο δημοσιογράφοι και ένας φωτορεπόρτερ από εθνικά μέσα ενημέρωσης κάλυψαν την εκδήλωση, προσφέροντας ευρύτερη προβολή στο κοινό.

Οι εκδηλώσεις των Ημερών της Ευρωπαϊκής Πράσινης Ζώνης 2025 προβλήθηκαν μέσα από εκτενή επικοινωνιακή εκστρατεία, που περιλάμβανε αναρτήσεις στα social media, δελτία τύπου και ειδικές δημοσιεύσεις. Το έργο έτυχε κάλυψης από τουλάχιστον 11 τοπικά, περιφερειακά και εθνικά μέσα ενημέρωσης, ενώ πραγματοποιήθηκαν δύο ρεπορτάζ σε εθνικά μέσα (ΑΠΕ-ΜΠΕ και news247) και μία συνέντευξη σε εθνικό τηλεοπτικό σταθμό (ERT3).

Το έργο χαρακτηρίστηκε από τη συμμετοχικότητα, την ευαισθητοποίηση και την ενδυνάμωση της τοπικής κοινωνίας. Οι δράσεις ενίσχυσαν τη σύνδεση των κατοίκων με τη φυσική και πολιτιστική τους κληρονομιά, ενώ παράλληλα έθεσαν τα θεμέλια για μακροπρόθεσμες πρωτοβουλίες προστασίας και συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας.

H Καλλιστώ ξεκίνησε τον Ιούλιο 2022 την υλοποίηση ενός νέου έργου, μέσω του χρηματοδοτικού εργαλείου Active Citizens Fund με συνολική διάρκεια 18 μήνες. Το έργο «20 χρόνια Καλλιστώ – Οι ανάγκες για στρατηγική & οργανωσιακή ανάπτυξη» έχει ως κεντρικούς στόχους: α) να αυξήσει τον αντίκτυπο της, β) να αυξηθεί η εξωστρέφεια και η προβολή του έργου της, γ) να αναπτύξει τις εσωτερικές της διαδικασίες, δ) να ενδυναμωθεί η ικανότητα της βιωσιμότητας της καθώς και ε) να συμβάλει στην ενδυνάμωση των πολιτών στα κοινά, με έμφαση τα περιβαλλοντικά ζητήματα. Οι κύριες δράσεις του προγράμματος θα αφορούν: την χάραξη Στρατηγικής 2023-2027, την ένταση των προσπαθειών για Διαφάνεια & Λογοδοσία & Διαχείριση εσωτερικών διαδικασιών, την περαιτέρω Ανάπτυξη Ικανοτήτων και, τέλος, την Ανανέωση της εταιρικής ταυτότητας της οργάνωσης με την αφορμή των 20 χρόνων λειτουργίας της.

Το έργο «20 χρόνια Καλλιστώ – Οι ανάγκες για στρατηγική & οργανωσιακή ανάπτυξη» υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με φορέα υλοποίησης την «Καλλιστώ – Περιβαλλοντική Οργάνωση για την Άγρια Ζωή και τη Φύση».

Το πρόγραμμα Active citizens fund, ύψους € 13,5 εκ., χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants. Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της κοινωνίας των πολιτών και στην ανάδειξη του ρόλου της στην προαγωγή των δημοκρατικών διαδικασιών, στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τη διαχείριση της επιχορήγησης του προγράμματος Active citizens fund για την Ελλάδα έχουν αναλάβει από κοινού το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow.

Η εκπόνηση της μελέτης αυτής ανατέθηκε τον Αύγουστο του 2007 στην ΚΑΛΛΙΣΤΩ στο πλαίσιο του Μέτρου «Τεχνική Βοήθεια» του ΕΠΠΕΡ ΙΙΙ (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 2000-2006»). Η υλοποίηση του έργου ολοκληρώθηκε το Νοέμβριο του 2008.

Βασικές επιτυχίες
Η μελέτη αυτή αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την υιοθέτηση προτύπων εφαρμογής αντισταθμιστικών μέτρων  σε όλες τις περιπτώσεις κατασκευής υποδομών μεταφοράς, ειδικότερα σε περιοχές υψηλής φυσικής αξίας στις οποίες διαβιούν σημαντικά είδη της άγριας πανίδας, κυρίως μεγάλων θηλαστικών με στόχο την ανάσχεση του κατακερματισμού των φυσικών ενδιαιτημάτων και των πληθυσμών ειδών της άγριας πανίδας.

Ανάπτυξη διασυνοριακής συνεργασίας, ως βάση για την αποτελεσματική διατήρηση των πληθυσμών και βιοτόπων της καφέ αρκούδας στη Δυτική περιοχή της Ροδόπης

Πρόκειται για πρόγραμμα διασυνοριακής συνεργασίας μεταξύ Βουλγαρικών και Ελληνικών ΟΤΑ και ΜΚΟ για την διατήρηση των πληθυσμών και ενδιαιτημάτων της καφέ αρκούδας στην Δυτική Ροδόπη. Το έργο χρηματοδοτήθηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος PHARE και ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 2007.

Βασικές επιτυχίες

Κατάρτιση διμερούς σχεδίου δράσης για την εξασφάλιση της συνδεσιμότητας και διατήρησης των διασυνοριακών πληθυσμών αρκούδας μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας.

Στις 12/11/2015 η Καλλιστώ ενημέρωσε επίσημα την κοινή γνώμη για την πρόσφατη επανεμφάνιση του λύκου στον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας μετά από 50 χρόνια απουσίας του είδους. Η επιβεβαίωση της παρουσίας πραγματοποιήθηκε από την ΚΑΛΛΙΣΤΩ με εργασίες πεδίου και χρήση ειδικών αυτόματων φωτογραφικών διατάξεων υπέρυθρου, οι οποίες παρέμειναν ενεργές για 6 μήνες και κατόπιν σχετικού αιτήματος για τεχνική βοήθεια από το Δασαρχείο Πάρνηθας τον Σεπτέμβριο του 2014.   Οι κάμερες  τοποθετήθηκαν από τον δρ. βιολόγο της ΚΑΛΛΙΣΤΩΣ Γιώργο Ηλιόπουλο και τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν αφορούν την παρουσία μιας αγέλης λύκων 7-8 ατόμων. Τα αποτελέσματα κοινοποιήθηκαν στο Δασαρχείο Πάρνηθας και τον Φ.Δ. Πάρνηθας προς ενημέρωσή τους τον Σεπτέμβρη του 2015, αλλά και τον Οκτώβρη του 2015 μετά από επικαιροποίηση.

Η επανάκαμψη του λύκου στην περιοχή της Πάρνηθας και την ευρύτερη περιοχή ερμηνεύεται αποκλειστικά και μόνο με την διαδικασία της φυσικής επαναποίκισης από άτομα του είδους σε  διασπορά,  η οποία έχει ξεκινήσει εδώ και δύο τουλάχιστον δεκαετίες, με την σταδιακή επανεμφάνιση λύκων σε περιοχές της πρότερης κατανομής του είδους στην Στερεά Ελλάδα.

Η φυσική δάσωση σε μεγάλες εκτάσεις της ημιορεινής και ορεινής ζώνης, που ακολούθησαν την σταδιακή εγκατάλειψη της υπαίθρου και την ορθολογικότερη διαχείριση των δασών, η βελτίωση του νομικού καθεστώτος προστασίας του λύκου και της αρκούδας, και η επανάκαμψη των οπληφόρων, όπως ο αγριόχοιρος και το ζαρκάδι στην Ηπειρωτική Ελλάδα και το ελάφι στον Ε.Δ Πάρνηθας, αποτέλεσαν τις βασικότερες αιτίες για την σταδιακή επανάκαμψη του είδους σε περιοχές όπου είχε παλιότερα εξαφανισθεί.

Παρόμοια τάση επανάκαμψης των μεγάλων σαρκοφάγων θηλαστικών (αρκούδα, λύκος, λύγκας, αδηφάγος) καταγράφεται πλέον σε ολόκληρη της Ευρώπη, σύμφωνα με τα αποτελέσματα σχετικής έρευνας που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2014 στο επιστημονικό περιοδικό Science1 και στην οποία συμμετείχε και η ΚΑΛΛΙΣΤΩ, παρέχοντας δεδομένα παρουσίας για τον λύκο και την αρκούδα στην Ελλάδα. Σημαντικότερες αιτίες της παρατηρούμενης επανάκαμψης αποτελούν η βελτίωση και αποκατάσταση των βιοτόπων τους και η θεσμοθέτηση ενός ικανού Ευρωπαϊκού νομικού πλαισίου προστασίας και διαχείρισής τους. Για την διαχείριση αυτής της επανάκαμψης η ΕΕ σύστησε τον Ιούνιο 2014 την «Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα για την Συνύπαρξη Ανθρώπων και Μεγάλων Σαρκοφάγων». Η ΚΑΛΛΙΣΤΩ έχει επιλεγεί από την ΕΕ μαζί με την Γερμανική εταιρεία συμβούλων adelphi για την τεχνική υποστήριξη του έργου της Πλατφόρμας2.

Η παρουσία του λύκου στον Ε.Δ. Πάρνηθας, όπως εξάλλου ισχύει και στο σύνολο της κατανομής του είδους στην Ευρώπη, δεν αποτελεί απειλή για τους περιπατητές της Πάρνηθας, καθώς οι λύκοι φοβούνται τον άνθρωπο. Παρόλα αυτά, η παρουσία του είδους  στην περιοχή, μπορεί να συνοδευτεί από ζημιές στο κτηνοτροφικό κεφάλαιο. Στην περίπτωση αυτή, πρέπει να υπάρξει σχετική μέριμνα για την ενίσχυση των μεθόδων φύλαξης και προστασίας των κοπαδιών. Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα της απαιτούμενης ενίσχυσης είναι η τοποθέτηση ηλεκτροφόρου περίφραξης γύρω από τις κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις και η χρήση καλών σκύλων φύλαξης κοπαδιών. Μάλιστα η ΚΑΛΛΙΣΤΩ έχει εδώ και χρόνια αναπτύξει ένα πανελλαδικό δίκτυο ανταλλαγών ή δωρεών τέτοιων σκύλων μεταξύ κτηνοτρόφων.

Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι ο λύκος, ως  ανώτερος θηρευτής, αναμένεται να επιδράσει θετικά στο οικοσύστημα της Πάρνηθας και στον αυτόχθονα πληθυσμό του ελαφιού. Φυσικά, η αλληλεπίδραση των δύο ειδών πρέπει να παρακολουθείται συστηματικά.

Το έργο LIFE AMYBEAR είχε ως αντικείμενο την καταγεγραμμένη αύξηση των περιπτώσεων αλληλεπίδρασης μεταξύ ανθρώπου και αρκούδας στην περιοχή του Δήμου Αμυνταίου και του Δήμου Φλώρινας. Η «αλληλεπίδραση» αυτή δημιουργεί προβλήματα που είναι γνωστά εδώ και πολλά χρόνια, όπως οι ζημιές στην αγροτική οικονομία (κτηνοτροφία, μελισσοκομία, καλλιέργειες), αλλά και άλλα που έχουνπαρατηρηθεί σχετικά πρόσφατα σε αξιοσημείωτη ένταση, όπως η προσέγγιση αρκούδων σε οικισμούς ή η αύξηση του αριθμού τροχαίων ατυχημάτων όπου εμπλέκονται αρκούδες.

Παράλληλα, εκτός από αρνητικές, έχουν ήδη αναγνωριστεί και θετικές αλληλεπιδράσεις, όπως η εδώ και χρόνια ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού γύρω από τον άξονα Αετού-Νυμφαίου, που οφείλεται κυρίως στην ύπαρξη του Καταφυγίου Κέντρου Προστασίας Αρκούδας στην περιοχή. Ο πολλαπλασιασμός και η διάχυση των ωφελειών στην ευρύτερη περιοχή του Δήμου, παραμένει ζητούμενη καθώς και ένας από τους βασικούς στόχους του έργου.

Στο παραπάνω πλαίσιο, το LIFE AMYBEAR υλοποίησε διαχειριστικές δράσεις για τη βελτίωση των συνθηκών συνύπαρξης ανθρώπου-αρκούδας στην περιοχή. Στα αποτελέσματά του περιλαμβάνονται τόσο ο περιορισμός σε ανεκτά επίπεδα των αρνητικών αλληλεπιδράσεων όσο και η ενίσχυση και διάχυση των κοινωνικοοικονομικών ωφελειών και της τεχνογνωσίας, που συνεπάγεται η παρουσία και συνύπαρξη της αρκούδας με τον άνθρωπο στην περιοχή.

Το LIFE AMYBEAR ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του 2021.

Περισσότερα μπορείτε να δείτε στο site του έργου (εδώ) ή στην συνοπτική τελική έκθεση αποτελεσμάτων (εδώ).

O Δήμος Νεστορίου και ο Δήμος Κορυτσάς σε συνεργασία με την Καλλιστώ,  υλοποιήσαν το έργο “Differentiation of tourist product: eco-tourism trails in the cross-border area for the promotion of alternative tourism –  ECO-TOURISM TRAILS” («Διαφοροποίηση τουριστικού προϊόντος: Οικο-τουριστικά μονοπάτια σε διασυνοριακή περιοχή για την προώθηση του εναλλακτικού τουρισμού» με το ακρωνύμιο “ECO -TOURISM TRAILS”). Σκοπός του έργου ήταν η δημιουργία ενός  ενιαίου τουριστικόυ προϊόντος το οποίο θα τονώσει την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής.Το έργο εντάχθηκε στο Πρόγραμμα Διασυνοριακής Συνεργασίας «Ελλάδα – Αλβανία 2007-2013» (ΙPA Cross-Border PROGRAMME Greece-Albania 2007-2013 ) και συγχρηματοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και εθνικούς πόρους της Ελλάδας και της Αλβανίας..Oλοκληρώθηκε το 2014.

Στο πλαίσιο του έργου η Καλλιστώ υλοποίησε την χάραξη, χωροθέτηση και ήπιο καθαρισμό-σήμανση θεματικού μονοπατιού για την αρκούδα, με τη συμμετοχή εθελοντών, που αναδεικνύει τόσο τη σημασία και τις οικολογικές απαιτήσεις του είδους, όσο και τις προϋποθέσεις συνύπαρξής του με τον άνθρωπο, στην περιοχή του έργου (διασυνοριακή περιοχή Ελλάδας-Αλβανίας). Η διαδρομή πήρε το όνομα “το μονοπάτι της αρκούδας” και όλες οι απαραίτητες εργασίες για την χρήση της από μελλοντικούς οικοτουρίστες ολοκληρώθηκαν το 2013.

Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα του έργου ECO-TOURISM TRAILS: http://www.ecotourismtrails.eu/

Το «Πρόγραμμα Εκπαίδευσης και Ενημέρωσης στο Εθνικό Πάρκο Βορείας Πίνδου» που υλοποίηθηκε από την Περιβαλλοντική Οργάνωση Καλλιστώ με δωρεά του «Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος» την περίοδο Σεπτέμβριος 2016- Αύγουστος 2017. Το Πρόγραμμα εστίασε  στη συνύπαρξη του ανθρώπου και των δραστηριοτήτων του με την άγρια ζωή και ιδιαίτερα με τους πληθυσμούς των μεγάλων σαρκοφάγων, όπως η αρκούδα. Το έργο του Προγράμματος αποτελούνταν από δύο Δράσεις.

Κατά την πρώτη Δράση πρασματοποιήθηκαν παρουσιάσεις Περιβαλλοντικής Εκπάιδευσης σε σχολεία των νομών Ιωαννίνων και Γρεβενών και περιλάμβανε συμμετοχικές δραστηριότητες όπως παρουσιάσεις, συζητήσεις, παιχνίδια και ομάδες εργασίας, προσαρμοσμένες αντίστοιχα σε μαθητές διαφορετικών ηλικιών και μαθησιακών ικανοτήτων. Η Δράση επίσης περιλάμβανε ένα πρωτότυπο για τα ελληνικά δεδομένα Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης στο πεδίο: μέσα από μία περιήγηση σε ένα μονοπάτι του Κεντρικού Ζαγορίου (“Το μονοπάτι της συνύπαρξης”), οι μαθητές αναζητούν ίχνη, γνώσεις και μαρτυρίες, κρυμμένα μέσα σε ειδικά κουτιά που έχουν τοποθετηθεί κατά μήκος του μονοπατιού – αλλά και στους ίδιους τους σημαντικούς οικότοπους της περιοχής, ώστε να ανασυγκροτήσουν με αυτά το περίπλοκο παζλ της συνύπαρξης των τοπικών κοινοτήτων με την άγρια ζωή.Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι, με συνειδητή επιλογή τόσο της Καλλιστώς όσο και του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, το Πρόγραμμα απευθύνθηκε κατά προτεραιότητα στα σχολεία των χωριών που αντιμετωπίζουν άμεσα τα παραπάνω ζητήματα. Ήδη από τις πρώτες ημέρες επισκεφθήκαμε Νηπιαγωγεία, Δημοτικά και Γυμνάσια στο Καλπάκι, το Δίστρατο, τους Μηλιωτάδες, τη Βοβούσα, το Βοτονόσι, το Μικρό Περιστέρι, το Τσεπέλοβο, τη Δεσκάτη. Κάποια από αυτά τα σχολεία είναι τόσο μικρά και απομακρυσμένα που, όπως μας μετέφεραν οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί που υπηρετούν σε αυτά, είναι η πρώτη φορά που κάποιος φορέας ενδιαφέρεται να υλοποιήσει σε αυτά ένα τέτοιο Πρόγραμμα. Στο πλαίσιο του έργου η Καλλιστώ επισκέφτηκε 32 σχολεία, με 1098 μαθητές και μαθήτριες, από 127 διαφορετικές τάξεις και 151 παιδιά από 5 κοινωνικούς φορείς (Άρσις, ΕΛΕΠΑΠ Ιωαννίνων, ΚΔΑΠ-ΜΕΑ Γρεβενών, Κέντρο φιλοξενείας παιδιών Δουραχάνης, Κιβωτός του Κόσμου Πωγώνιανης). Επίσης 89 μαθητές επισκέφτηκαν το μονοπάτι της συνύπαρξης.

Η δεύτερη Δράση περιελάμβανε εκπαιδευτικά σεμινάρια για το προσωπικού του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, και για άλλους ενδιαφερόμενους (κτηνοτρόφους, κυνηγούς κα) σε δράσεις ενάντια στα δηλητηριασμένα δολώματα (φόλες). Τα δηλητηριασμένα δολώματα  είναι ένας από τα μεγαλύτερους κινδύνους τόσο για τα άργια ζώα (αρκούδα, λύκος, αρπακτικά πουλιά κα) όσο και για τους σκύλους εργασίας (τσοπανόσκυλα, κυνηγόσκυλα) και για σκύλους συντροφιάς. Στα πλαίσια αυτής της δράσης μοιράστηκαν στους συμμετέχοντες των σεμιναρίων εκπαιδευτικά φυλλάδια , ενώ γενικά στην περιοχή του έργου μοιράστηκαν 150 κουτιά πρώτων βοηθείων (anti-poison first aid kit) για την περίπτωση που κάποιο σκυλί καταναλώσει κάποιο δηλητηριασμένο δόλωμα (το φυλλάδιο με τις οδηγίες χρήσης του kit μπορείτε να το βρείτε εδώ) σε κτηνοτρόφους και λοιπόυς ενδιαφερόμενους.

Το έργο «ΣΥΝΥΠΑΡΧΟΥΜΕ – Βελτίωση όρων συνύπαρξης του ανθρώπου με τα μεγάλα σαρκοφάγα και ενθάρρυνση ενεργούς συμμετοχής πολιτών στις προσπάθειες διατήρησής τους» υλοποιείται από την Περιβαλλοντική Οργάνωση Καλλιστώ και χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο.

Στο πλαίσιο του ΣΥΝΥΠΑΡΧΟΥΜΕ η Καλλιστώ ενισχύει τις προσπάθειες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του ευρύτερου κοινού και ειδικών ομάδων πληθυσμού γύρω από το φαινόμενο της επιστροφής των Μεγάλων Σαρκοφάγων, ένα φαινόμενο που παρατηρείται σε όλη την Ευρώπη. Η ενίσχυση της ενημέρωσης και της ευαισθητοποίησης των πολιτών θα βοηθήσει στην επίτευξη των ενδεδειγμένων διαχειριστικών πρακτικών που εφαρμόζονται από την πολιτεία, δομές του δημόσιου τομέα και μη κυβερνητικές οργανώσεις.

Έμφαση δίνεται σε περιοχές της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας, τόσο στην περιοχή ευθύνης του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου όσο και σε περιοχές που εφαρμόζονται ή εφαρμόστηκαν πρόσφατα έργα LIFE Φύση, όπως το έργο LIFE AmyBear, που υλοποιείται την περίοδο αυτή στην περιοχή Αμυνταίου-Φλώρινας ή τα έργα LIFE ARCTOS KASTORIA και LIFE ARCPIN στις περιοχές Καστοριάς και Γρεβενών -Ιωαννίνων, αντίστοιχα.

Εδώ μπορείτε να δείτε την αναφορά για τις δράσεις των εθελοντών που ολοκληρώθηκαν στο πλαίσιο του ΣΥΝΥΠΑΡΧΟΥΜΕ. Οι υπόλοιπες σχετίζονται με την τήρηση των Αρχών Λογοδοσίας και Διαφάνειας που ακολουθεί η Καλλιστώ.Αυτή η ομάδα δράσεων περιλαμβάνει τις ανοιχτές συζητήσεις για τις δράσεις και το έργο της Καλλιστώς που έγιναν στην Θεσσαλονίκη (11 Οκτωβρίου 2018 και 6 Μαρτίου 2019) και στην Αθήνα (13 Νοεμβρίου 2018) αλλά και την αναβάθμιση του website της οργάνωσης.

Στο πλαίσιο του προγράμματος “Η Άγρια Ζωή δίπλα μας” θα διεξαχθεί επιστημονική έρευνα με σκοπό την καταγραφή ειδών άγριας πανίδας στους περιαστικούς βιότοπους της Θεσσαλονίκης, την καταγραφή των στάσεων και των απόψεων του πληθυσμού της πόλης, καθώς  και την αξιολόγηση της οικολογικής σημασίας των βιότοπων αυτών. Τα αποτελέσματα της έρευνας θα αξιοποιηθούν για τη δημιουργία δράσεων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με σκοπό τη γνωριμία των παιδιών της πόλης με την περιαστική φύση και την κατανόηση του πως αυτή και ο άνθρωπος είναι στοιχεία αλληλένδετα. Το παρόν έργο αποτελεί την έναρξη της χορηγικής συνεργασίας της Καλλιστώς με το Ίδρυμα Α. Γ. Λεβέντη, το οποίο υποστηρίζει χορηγικά όλες τις δράσεις του έργου «Η Άγρια Ζωή δίπλα μας», με συνολική διάρκεια 2 έτη (2018-2020).

Η έρευνα θα γίνει στα  περιαστικά δάση του Σέιχ Σου και του όρους Χορτιάτη, ενώ οι δράσεις Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης θα πραγματοποιηθούν σε σχολεία της Θεσσαλονίκης, με έμφαση στις περιοχές που βρίσκονται σε άμεση γειτνίαση με την περιοχή της έρευνας. Επιπλέον, τηρώντας σειρά προτεραιότητας, κάποια από τα σχολεία  θα επισκεφτούν την περιοχή της μελέτης, θα ξεναγηθούν από τους ανθρώπους της Καλλιστώς και θα δουν από κοντά πως συλλέγονται τα στοιχεία σε μία περιβαλλοντική έρευνα.

Tο έργο «Ο Δρόμος είναι η Συνύπαρξη» υλοποιήθηκε από τον Ιούνιο 2020 έως τον Ιανουάριο 2022 με συνολικό προϋπολογισμό 49,891.55€ και χρηματοδοτήθηκε αποκλειστικά από πόρους του Πράσινου Ταμείου μέσω του χρηματοδοτικού εργαλείου «ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ». Συντονιστής εταίρος του έργου ήταν η Καλλιστώ και λοιποί εταίροι του έργου ήταν ο δημοσιογραφικός συνεταιρισμός Alterthess, που υποστήριξε τη δημιουργία του μίνι-ντοκιμαντέρ, και δύο τμήματα του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, το Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών, που υποστήριξε την ανάπτυξη της ηλεκτρονικής εφαρμογής,  και το Τμήμα Εικαστικών & Εφαρμοσμένων Τεχνών που υποστήριξε την οπτική ταυτότητα του έργου και τις εφαρμογές της.

Σκοπός του έργου ήταν η ανάπτυξη τεσσάρων (4) καινοτόμων δράσεων που αφορούν την ενημέρωση & ευαισθητοποίηση των πολιτών της Δυτικής Μακεδονίας για τον περιορισμό των επιπτώσεων των οδικών αξόνων πάνω σε προστατευόμενα είδη της άγριας πανίδας και ειδικά στην καφέ αρκούδα και τους βιοτόπους της και την ενίσχυση των διαχειριστικών δράσεων του έργου LIFE SAFE CROSSING.

Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, δημιουργήθηκε ένα μίνι ντοκιμαντέρ, βασισμένο στα επιστημονικά αποτελέσματα των έργων LIFE SAFE CROSSING και LIFE AMYBEAR, για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για τις επιπτώσεις των τροχαίων ατυχημάτων στην διατήρηση της βιοποικιλότητας, αναπτύχθηκε μία καινοτόμος ηλεκτρονική εφαρμογή (mobile app) για smartphones και tablets, η οποία περιέχει διαδραστικό πληροφοριακό υλικό και κάνει χρήση στοιχείων παιχνιδοποίησης (gamification) για την κινητοποίηση των χρηστών/ριών στην διερεύνηση των εργαλείων της εφαρμογής. Διοργανώθηκαν συμμετοχικά workshops σε συνέργεια με οργανώσεις και άτυπες ομάδες της κοινωνίας των πολιτών για την καταγραφή στάσεων και απόψεων των  κατοίκων της περιφέρειας Δυτ. Μακεδονίας και την κινητοποίησή τους στις προσπάθειες περιορισμού-εξάλειψης των σχετικών απειλών στην άγρια πανίδα και ειδικά την καφέ αρκούδα. Επιπλέον,  υλοποιήθηκαν εργασίες πεδίου που θα ενισχύσουν την εφαρμογή των δράσεων διατήρησης  που περιλαμβάνονται στο έργο LIFE SAFE CROSSING.

Η εφαρμογή για τα τροχαία ατυχήματα Roadcoex είναι διαθέσιμη σε Google Play & App Store

Μπορείτε να δείτε το μίνι ντοκυμαντέρ εδώ.

Το έργο χρηματοδοτήθηκε από το Πράσινο Ταμείο , εντός του μέτρου: “ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ” στον άξονα «ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ» του χρηματοδοτικού προγράμματος «ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ 2019».

«Δράσεις διατήρησης για τη βελτίωση των συνθηκών συνύπαρξης ανθρώπου-αρκούδας στη Βόρεια Πίνδο»

Ο Δήμος Γρεβενών, σε συνεργασία με την Περιβαλλοντική Οργάνωση ΚΑΛΛΙΣΤΩ, την «Αναπτυξιακή Γρεβενών» και τον Φορέα Διαχείρισης του Εθνικών Δρυμών Πίνδου-Αώου και Βίκου έχουν αναλάβει την υλοποίηση έργου LIFE με τίτλο «Δράσεις διατήρησης για τη βελτίωση των συνθηκών συνύπαρξης ανθρώπου-αρκούδας στη Βόρεια Πίνδο» (LIFE12 NAT/GR/000784). Η διάρκεια υλοποίησης του έργου είναι από την 1η Οκτωβρίου 2013 έως την 30ή Ιουνίου 2017 και περιοχή εφαρμογής του είναι ολόκληρος ο Νομός Γρεβενών και μέρος του Νομού Ιωαννίνων που περιλαμβάνει την περιοχή του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, με έμφαση, φυσικά, στις περιοχές μόνιμης ή εποχιακής παρουσίας της αρκούδας.

Οι βασικοί στόχοι του έργου είναι:
(1) Περιορισμός της παράνομης χρήσης των δηλητηριασμένων δολωμάτων στην περιοχή εφαρμογής του έργου. Ο στόχος αυτός θα υποστηριχθεί από σειρά δράσεων, όπως είναι η λειτουργία δύο Μονάδων Σκύλων Ανίχνευσης Δηλητηριασμένων Δολωμάτων, η παραγωγή και διανομή ενός κουτιού πρώτων βοηθειών για δηλητηριασμένα ζώα (οι Σκύλοι Φύλαξης Κοπαδιών πλήττονται ιδιαίτερα από τη χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων), η κινητοποίηση εθελοντών ενάντια στα δηλητηριασμένα δολώματα κα.

(2) Αντιμετώπιση των περιστατικών προσέγγισης αρκούδων σε κατοικημένες περιοχές, η οποία θα υποστηριχθεί από σειρά δράσεων όπως είναι η λειτουργία μεικτής Ομάδας Άμεσης Επέμβασης για την Αρκούδα, η εγκατάσταση ειδικών κάδων απορριμμάτων που δεν μπορούν να παραβιαστούν από αρκούδες (bear proof) και η χρήση ηλεκτροφόρων περιφράξεων σε προβληματικές περιοχές, η εγκατάσταση ειδικών αποτρεπτικών μέσων σε περιοχές έντονης αλληλεπίδρασης ανθρώπου και αρκούδας, η λειτουργία ειδικής Μονάδας Σκύλων (Karelian) εκπαιδευμένων να αντιμετωπίζουν καταστάσεις αλληλεπίδρασης ανθρώπου και αρκούδας κα.

(3) Διάδοση εφαρμογής μέτρων πρόληψης ζημιών από αρκούδες στην αγροτική οικονομία και βελτίωση των όρων συνύπαρξης του ανθρώπου με την άγρια ζωή. Έμφαση θα δοθεί στη διανομή καλών Σκύλων Φύλαξης Κοπαδιών σε κτηνοτρόφους και στη χρήση του δικτύου των κτηνοτρόφων που έχει δημιουργηθεί στο πλαίσιο υλοποίησης προηγούμενων έργων LIFE .

(4) Βελτίωση του επιπέδου ενημέρωσης – ευαισθητοποίησης του κοινού στα παραπάνω θέματα

Το έργο υλοποιείται σε συνεργασία με την ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ. για λογαριασμό του Φορέα Διαχείρισης Στενών και Εκβολών Ποταμών Αχέροντα και Καλαμά και ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 2015.

Στο συγκεκριμένο έργο η Καλλιστώ είχε αναλάβει α) το συντονισμό της ομάδας παρακολούθησης για τα θηλαστικά β) τη συμμετοχή σε εργασίες πεδίου, την επεξεργασία και αξιολόγηση των δεδομένων γ) την αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των μεγάλων θηλαστικών (αρκούδα και λύκο) δ) τον ποιοτικό έλεγχο των τελικών παραδοτέων που αφορούν στα είδη μεγάλων θηλαστικών.

Για την συλλογή των δεδομένων που απαιτούνται για την αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των δυο ειδών χρησιμοποιήθηκαν συνδυαστικά διαφορετικές μέθοδοι πεδίου όπως ψηφιακές καταγραφικές κάμερες, συλλογή βιοδηλωτικών ενδείξεων, howling sessions, συνεντεύξεις με κατοίκους, επεξεργασία δεδομένων ΕΛΓΑ.

Τα αποτελέσματα  περιλαμβάνουν επικαιροποιημένες κατανομές των ειδών, πληθυσμιακές εκτιμήσεις, αξιολόγηση της κατάστασης των βιοτόπων τους εντός των περιοχών NATURA 2000 και την ευρύτερη περιοχή και θα χρησιμοποιηθούν στην εξαετή έκθεση αναφοράς για τα είδη και τους οικοτόπους που πρέπει να υποβάλλει η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή επιτροπή

«Βελτίωση των προϋποθέσεων συνύπαρξης ανθρώπου και αρκούδας στο Νομό Καστοριάς»

Το έργο LIFE09 NAT/GR/000333 (LIFE ARCTOS/KASTORIA), με πλήρη τίτλο “Improving conditions of bear-human coexistence in Kastoria Prefecture, Greece – Transfer of best practices”, υλοποιήθηκε στην περιοχή της Περιφερειακής Ενότητας Καστοριάς, από το 2010 έως το 2015, σε συνεργασία της Περιφερειακής Ενότητας Καστοριάς με την Περιβαλλοντική Οργάνωση Καλλιστώ και την Αναπτυξιακή Καστοριάς (ΑΝΚΑΣ). Το τελικό κόστος του έργου ήταν 1.030.000 €, από τα οποία τα 772.500 € (75%) συνεισέφερε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Οι υποδομές που δημιουργήθηκαν από το έργο LIFE ενίσχυσαν την οδική ασφάλεια και μείωσαν τα τροχαία ατυχήματα που απειλούσαν ζωές ζώων και ανθρώπων στην περιοχή.

Διαδόθηκε η χρήση μέτρων πρόληψης ζημιών στην αγροτική οικονομία, που συνεχίζεται είτε από άλλα προγράμματα (π.χ. Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης) είτε με υποστήριξη από τους εταίρους του έργου (μέσω του δικτύου κατόχων Σκύλων Φύλαξης Κοπαδιών που δημιουργήθηκε).

Η λειτουργία Ομάδων Άμεσης Επέμβασης θεσμοθετήθηκε με σχετική Υπουργική Απόφαση (Φεβρουάριος 2014) και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, αντιμετωπίζοντας έμπρακτα περιπτώσεις προσέγγισης ζώων σε κατοικημένες περιοχές (προβλέπεται χρηματοδότηση από το  Πράσινο Ταμείο).

Η τεχνογνωσία και εμπειρία που μεταφέρθηκε προς τις αρμόδιες υπηρεσίες και η συνέχιση της συνεργασίας τους με εξειδικευμένες περιβαλλοντικές οργανώσεις και Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών, έβαλαν τις βάσεις για ακόμα πιο πετυχημένες παρεμβάσεις στο μέλλον.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αναγνωρίζοντας την αξία και τα αποτελέσματα του έργου, απένειμε τον Μάιο του 2018 το βραβείο “Best of the Best LIFE Projects”, ενώ η ΚΑΛΛΙΣΤΩ βραβεύτηκε με το “Natura 2000 Award 2018” για την ευρύτερη προσφορά της και την συμβολή της στην βελτίωση των όρων συνύπαρξης του ανθρώπου με την αρκούδα στην περιοχή.

Κύρια Αποτελέσματα

Περιορισμός – εξάλειψη του φαινομένου τροχαίων ατυχημάτων με θύματα αρκούδες στο οδικό δίκτυο του Ν. Καστοριάς και αύξηση της οδικής ασφάλειας για τους οδηγούς:
• Τροποποίηση Περιβαλλοντικών Όρων και ριζική βελτίωση τεχνικών προδιαγραφών στο υπό κατασκευή τμήμα του κάθετου άξονα της Εγνατίας Οδού «Κορομηλιά-Κρυσταλλοπηγή».

• Τοποθέτηση νέας ενισχυμένης περίφραξης στον κάθετο άξονα της Εγνατίας Οδού «Σιάτιστας-Κρυσταλλοπηγής» με σκοπό την ελαχιστοποίηση των τροχαίων ατυχημάτων με θύματα αρκούδες.

• Τοποθέτηση ειδικής σήμανσης και τεχνικών αποτρεπτικών μέσων στον Κάθετο Άξονα της Εγνατίας Οδού «Σιάτιστας-Κρυσταλλοπηγής» στο παλιό εθνικό καθώς και στο επαρχιακό οδικό δίκτυο του νομού Καστοριάς (ανακλαστήρες), τα οποία θα ενισχύσουν σημαντικά τη θωράκιση του αυτοκινητόδρομου, βοηθώντας στη μείωση της θνησιμότητας της άγριας πανίδας λόγω των τροχαίων ατυχημάτων. Οι προδιαγραφές των τεχνικών μέσων και των σημείων τοποθέτησής τους έχουν δοθεί, στο πλαίσιο του έργου LIFE, για ένα σύνολο 22 προειδοποιητικών πινακίδων και 5600 ειδικών ανακλαστήρων, που ανακλούν τα φώτα των οχημάτων προς τις άκρες του δρόμου μόνο.

• Ραδιοσήμανση και παρακολούθηση 9 αρκούδων με σκοπό τη λήψη των κατάλληλων διαχειριστικών μέτρων σε ό,τι αφορά στα τροχαία ατυχήματα και την προσέγγιση αρκούδων σε οικισμούς.

Αντιμετώπιση των περιστατικών προσέγγισης αρκούδων σε κατοικημένες περιοχές, διάδοση εφαρμογής μέτρων πρόληψης ζημιών στην αγροτική οικονομία από αρκούδες και βελτίωση των όρων συνύπαρξης του ανθρώπου με την άγρια ζωή στο Νομό Καστοριάς.

• 32 ηλεκτροφόρες  περιφράξεις και 40 ειδικά τροποποιημένοι κάδοι απορριμμάτων,  που δεν μπορούν να ανοιχτούν από αρκούδα, τοποθετήθηκαν σε περιοχές όπου η πιθανότητα συγκρούσεων  ανθρώπου-αρκούδας είναι υψηλή.

• Δημιουργήθηκε δίκτυο ιδιοκτητών Σκύλων Φύλαξης Κοπαδιών (23 συμμετέχοντες) και 28 σκυλιά δωρίστηκαν σε κτηνοτρόφους ώστε να αποτρέψουν ζημιές από αρκούδες στα κοπάδια τους.

• Λειτουργεί Ομάδα Άμεσης Επέμβασης για την αρκούδα (ΟΑΕ) η οποία αντιμετώπισε περισσότερα από 50 περιστατικά σύγκρουσης ανθρώπου-αρκούδας επιτυχώς. Επιπλέον,  η λειτουργία της ΟΑΕ θεσμοθετήθηκε από την Ελληνική κυβέρνηση μετά από επίσημη αποδοχή του πρωτοκόλλου λειτουργίας της ΟΑΕ. Η αποδοχή πραγματοποιήθηκε μέσω Κοινής Υπουργικής Απόφασης.

• Οι δράσεις του προγράμματος συνεισέφεραν ουσιωδώς στην ενεργοποίηση του «Μέτρου 216 Δράση 1.1». του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ) 2007-2013, σύμφωνα με το οποίο μελισσοκόμοι και κτηνοτρόφοι έλαβαν οικονομική υποστήριξη για να αγοράσουν και να εγκαταστήσουν φορητές ηλεκτροφόρες περιφράξεις σαν ένα μέτρο αποτροπής ζημιών από αρκούδα στην περιουσία τους.

Βελτίωση του επιπέδου ενημέρωσης – ευαισθητοποίησης του κοινού στα προαναφερθέντα θέματα:

• Δημιουργία «Προγράμματος Οικο-εθελοντών». Πάνω από 100  εθελοντές διένειμαν 170 ενημερωτικά φυλλάδια, οργάνωσαν  15 εκδηλώσεις,  ενημέρωσαν περισσότερους από 500 επισκέπτες και κατοίκους της περιοχής και περιποιήθηκαν με κλαδέματα εγκαταλελειμμένους οπωρώνες στον Γράμμο.

• 38.100 ενημερωτικά φυλλάδια, εγχειρίδια καλών πρακτικών, καθώς και 2500 αφίσες με θέμα τους όρους συνύπαρξης αρκούδας και ανθρώπου και διάδοσης των μέτρων πρόληψης από ζημιές που προκαλούν τα ζώα αυτά στην αγροτική παραγωγή, διανεμήθηκαν.

• Περισσότερες από 14 συναντήσεις και ειδικά σεμινάρια πραγματοποιήθηκαν ειδικά προσαρμοσμένα  είτε για το ευρύ κοινό είτε για συγκεκριμένες ομάδες ενδιαφερόμενων μελών της κοινωνίας (αγρότες, κτηνοτρόφους, μελισσοκόμους, κυνηγετικές οργανώσεις, δημοτικούς υπαλλήλους κ.λπ.).

• Πραγματοποιήθηκαν 30 προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης (18 για μαθητές δημοτικού, 9 για μαθητές γυμνασίου και 3 για ενήλικες).

«Επίδειξη δράσεων διαχείρισης για την προστασία της καφέ αρκούδας και του οικοτόπου προτεραιότητας Μαύρης Πεύκης στο Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου στο Νομό Γρεβενών»

Το έργο υλοποιήθηκε στο Νομό Γρεβενών, σε συνεργασία με την Περιφερειακή Ενότητα Γρεβενών (επικεφαλής εταίρος), το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών/ΕΘΙΑΓΕ, την Αναπτυξιακή Γρεβενών και την ΚΑΛΛΙΣΤΩ. Το έργο στόχευσε στην εφαρμογή πρότυπων δράσεων διατήρησης του δασικού πλούτου και ειδών της άγριας πανίδας στις τρεις Περιοχές Natura 2000 (SCIs – SPAs) του Νομού Γρεβενών: «Βασιλίτσα», «Εθνικός Δρυμός Πίνδου» και «Εθνικός Δρυμός Πίνδου – Βάλια Κάλντα – Ευρύτερη Περιοχή». Οι κεντρικοί στόχοι του έργου αφορούσαν στην ομαλή συνύπαρξη των μεγάλων σαρκοφάγων με την ορεινή γεωργία και κτηνοτροφία της περιοχής, καθώς και στη συμβολή για τη δημιουργία όρων αποτελεσματικότερης διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου από τον αρμόδιο Φορέα Διαχείρισης. Η προβλεπόμενη διάρκειά του ήταν 1/1/2009 έως 30/06/2012.

Βασικές επιτυχίες του έργου στις οποίες συνέβαλε η ΚΑΛΛΙΣΤΩ:
1. Άμβλυνση των αρνητικών στάσεων απέναντι στην αρκούδα των εμπλεκόμενων με τη διατήρηση της αρκούδας κοινωνικών ομάδων (κτηνοτρόφοι, παραγωγοί, κυνηγοί κτλ) και συνεπακόλουθη μείωση των κινήτρων εξόντωσης του είδους.
2. Σύσταση και λειτουργία Ομάδας Άμεσης Επέμβασης για την αρκούδα η οποία επενέβη στις περιοχές του έργου όπου παρατηρούνταν προβλήματα συνύπαρξης αρκούδας-ανθρώπων (ζημιές σε καλλιέργειες, μελίσσια, ζώα), σε περιπτώσεις ατυχημάτων στο οδικό δίκτυο, σε περιστατικά θανάτωσης αρκούδας αλλά και σε περιπτώσεις συστηματικής εμφάνισης αρκούδας σε κατοικημένες περιοχές. Συνολικά η Ομάδα Άμεσης Επέμβασης επενέβη σε 31 περιστατικά καθ’ όλη τη διάρκεια υλοποίησης του έργου.
3. Κατάρτιση και δρομολόγηση θεσμοθέτησης και επισημοποίησης από τις αρμόδιες Υπηρεσίες ενός Πρωτοκόλλου ενεργειών για την αντιμετώπιση περιπτώσεων αλληλεπίδρασης αρκούδας –ανθρώπου ως οριζόντιου διαχειριστικού εργαλείου.
4. Δημιουργία ενός μηχανισμού δικτύωσης κτηνοτρόφων. Βασικός στόχος της δράσης ήταν η προώθηση της δημιουργίας ενός δικτύου μεταξύ κτηνοτρόφων-κατόχων αποτελεσματικών Σκύλων Φύλαξης Κοπαδιών της περιοχής του έργου, προκειμένου να διαδοθεί η χρήση τους ως ένα αποτελεσματικό προληπτικό μέτρο αντιμετώπισης των ζημιών από αρκούδα στο κτηνοτροφικό κεφάλαιο. Η λειτουργική μορφή του δικτύου περιλαμβάνει 59 κτηνοτρόφους εκ των οποίων οι 16 αποτελούν τον βασικό πυρήνα. Η δράση προέβλεπε την ανταλλαγή Σκύλων Φύλαξης Κοπαδιών (ενήλικων ή κουταβιών) είτε μεταξύ των μελών του υφιστάμενου δικτύου ή προς άλλους κτηνοτρόφους της περιοχής που έχουν ανάγκη από καλά σκυλιά φύλαξης και υφίστανται ζημιές από αρκούδες. Συνολικά δόθηκαν από το δίκτυο και τα διασυνδεδεμένα όμοια δίκτυα που προέκυψαν από αντίστοιχα έργα LIFE στα οποία μετείχε η ΚΑΛΛΙΣΤΩ, 41 κουτάβια Σκύλων Φύλαξης Κοπαδιών προς ισάριθμους κτηνοτρόφους της περιοχής του έργου.
5. Εκπόνηση ειδικού προγράμματος ενεργοποίησης εθελοντών και προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης

«Βελτίωση των συνθηκών για τη διατήρηση των μεγάλων σαρκοφάγων-Μεταφορά βέλτιστων Πρακτικών»

Πρόκειται για ένα πολυεθνικό πρόγραμμα, μεταξύ Ιταλίας, Ελλάδας, Βουλγαρίας και Ρουμανίας, την υλοποίηση δράσεων του οποίου ανέλαβε για την Ελλάδα η ΚΑΛΛΙΣΤΩ. Το έργο αφορούσε στη μεταφορά εμπειρίας και βέλτιστων πρακτικών σχετικά με τη βελτίωση των όρων διατήρησης μεγάλων σαρκοφάγων (αρκούδα-λύκος) και της συνύπαρξής τους με τον άνθρωπο. Στην Ελλάδα, η επιλεχθείσα περιοχή εφαρμογής του έργου ήταν τα ορεινά Τρίκαλα (Θεσσαλία), ενώ η προβλεπόμενη διάρκειά του ήταν 1/1/2009 έως 31/03/2013.

Βασικές επιτυχίες του έργου στις οποίες συνέβαλε η ΚΑΛΛΙΣΤΩ:
1. Η διατήρηση των μεγάλων σαρκοφάγων απαιτεί συμβιβασμούς μεταξύ των αναγκών της άγριας ζωής και των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων. Για τον λόγο αυτό, στο πρόγραμμα LIFE EX-TRA δόθηκε ειδικό βάρος σε μια προσπάθεια να αναπτυχθεί ο διάλογος ανάμεσα στις διαχειριστικές αρχές και στις τοπικές κοινωνίες. Χρησιμοποιήσαμε μεθόδους κοινωνικής έρευνας και εντοπίσαμε τις εμπλεκόμενες κοινωνικές ομάδες και τα περισσότερο επείγοντα προβλήματα σε κάθε χώρα. Στην Ελλάδα το κυριότερο πρόβλημα ήταν ο μύθος επανεισαγωγής ειδών της άγριας ζωής (π.χ., ότι οι μη κυβερνητικές οργανώσεις ανατρέφουν και απελευθερώνουν αρκούδες ή λύκους). Πραγματοποιήθηκαν 8 συναντήσεις με διαφορετικές κοινωνικές ομάδες οι οποίες εμπλέκονται στη διατήρηση της άγριας ζωής (εκπρόσωποι τοπικών αρχών, κτηνοτρόφοι, κυνηγοί, εκπρόσωποι κρατικών οργανισμών ασφάλισης κτλ), εγκαθιδρύοντας μία καλύτερη σχέση διαλόγου μεταξύ των εμπλεκόμενων ομάδων και των φορέων διαχείρισης της άγριας ζωής, με σκοπό η σχέση αυτή να διαρκέσει περισσότερο από το παρόν έργο και να έχει μία θετική επενέργεια στη διατήρηση της αρκούδας στην Ελλάδα.
2. Υλοποιήθηκαν δράσεις παρακολούθησης του πληθυσμού της αρκούδας καθ΄όλη τη διάρκεια του έργου. Οι κύριες τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν ήταν: η καταγραφή βιοδηλωτικών ενδείξεων, η συλλογή βιολογικού υλικού για ανάλυση DNA καθώς και η χρήση υπέρυθρων φωτοπαγίδων. Αναλυτικά στοιχεία για την κατανομή και τα πληθυσμιακά μεγέθη της αρκούδας στην περιοχή εφαρμογής του έργου είναι τώρα διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του έργου (http://www.lifextra.it/). Επίσης συλλέχθηκαν και καταχωρήθηκαν  πληροφορίες για όλες τις ζημιές που προκλήθηκαν από αρκούδες στο κτηνοτροφικό κεφάλαιο και στην αγροτική παραγωγή. Οι πληροφορίες αυτές συνδέθηκαν με τα δεδομένα παρουσίας και κατανομής του είδους στην περιοχή εφαρμογής του έργου στην Ελλάδα, με στόχο την μοντελοποίηση και την ταυτοποίηση των κρίσιμων περιοχών όπου τα προληπτικά μέτρα είναι απαραίτητο να υιοθετηθούν κατά προτεραιότητα.
3. Στα τέσσερα χρόνια υλοποίησης του έργου, διοργανώθηκαν 10 σεμινάρια κατάρτισης για τοπικούς κτηνιάτρους και ειδικούς, σχετικά με τις τεχνικές αξιολόγησης των ζημιών στην κτηνοτροφία, την αναγνώριση ψευδών επιθέσεων, την αξιολόγηση των αποζημιώσιμων ζημιών, αλλά και τη χρήση των προληπτικών μέτρων από ζημιές που προκαλούν τα μεγάλα σαρκοφάγα. Ένα από αυτά τα σεμινάρια διοργανώθηκε στην Ελλάδα, στην περιοχή εφαρμογής του έργου.
4. Το έργο στόχευσε επίσης στην ενθάρρυνση/παρότρυνση των παραγωγών (κτηνοτρόφων) για τη χρήση καλών σκύλων φύλαξης κοπαδιών, με σκοπό η εφαρμογή αυτού του μέτρου να συνεχιστεί και μετά τη λήξη του έργου. Στην Ελλάδα, αναπτύχθηκε ένα δίκτυο κατόχων καλών σκύλων φύλαξης κοπαδιών σε συνεργασία με το κοινοτικό πρόγραμμα LIFE PINDOS/ GREVENA (LIFE07NAT/GR/000291). Συνολικά δόθηκαν 30 ΣΦΚ (κουτάβια και ενήλικα) μεταξύ των κτηνοτρόφων της περιοχής του έργου.
5. Σε όλες τις χώρες που συμμετείχαν στο πρόγραμμα εγκαθιδρύθηκαν Ομάδες Άμεσης Επέμβασης (ΟΑΕ) με στόχο την αποτελεσματική διαχείριση περιπτώσεων σύγκρουσης αρκούδας με ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Μετά από τα αρχικά στάδια εξάσκησης των ομάδων, κάθε χώρα ανέπτυξε το δικό της πρωτόκολλο βάσει του οποίου γίνονται στην εκάστοτε περίπτωση οι επεμβάσεις της ΟΑΕ. Η κάθε ομάδα είναι εξοπλισμένη με ειδικά αποτρεπτικά μέσα (βολίδες κρότου λάμψης, λαστιχένιες σφαίρες), καθώς επίσης και με ειδικές παγίδες και αναισθητικό όπλο στην περίπτωση που χρειαστεί σύλληψη, αναισθητοποίηση και μετακίνηση κάποιου ζώου. Στην Ελλάδα η ΟΑΕ επενέβει σε 30 περιστατικά και συνεχίζει τη δράση της στην περιοχή εφαρμογής του έργου με ίδιους πόρους μετά τη λήξη του παρόντος έργου.
6. Το έργο συνοδεύτηκε από δράσεις ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης του κοινού αλλά και διάχυσης των δράσεων και αποτελεσμάτων του. Εκδόθηκαν φυλλάδια και αφίσες για την αρκούδα, τους σκύλους φύλαξης κοπαδιών και τις ηλεκτροφόρες περιφράξεις τα οποία είναι διαθέσιμα εδώ.

Παρακολούθηση και Αξιολόγηση των επιπτώσεων στα μεγάλα θηλαστικά και στα ενδιαιτήματά τους από την κατασκευή της Εγνατίας Οδού, στην περιοχή από το ανατολικό στόμιο της Σήραγγας Μετσόβου έως την είσοδο της Σήραγγας Παναγιάς (τμήμα 3.5.1/2)

Η ΚΑΛΛΙΣΤΩ ανέλαβε χρέη συμβούλου της ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ Α.Ε. για την υλοποίηση του έργου αυτού. Το έργο, διάρκειας 18 μηνών, ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2009.

Βασικές επιτυχίες σε σχέση με την αρκούδα:
Βελτιστοποίηση των γενικών χαρακτηριστικών του αυτοκινητοδρόμου καθώς επίσης και των τεχνικών προδιαγραφών της λειτουργικότητας των τεχνικών περασμάτων κατά μήκος των προαναφερόμενων τμημάτων της Εγνατίας Οδού (πρέπει να σημειωθεί ότι μια πρώτη και ριζική βελτιστοποίηση των χαρακτηριστικών και προδιαγραφών του αυτοκινητοδρόμου είχε προηγηθεί κατόπιν προσφυγής των πΜΚΟ στο ΣτΕ και έκδοσης σχετικής απόφασης και τροποποίηση των ΠΟ).  Πιο συγκεκριμένα το πρόγραμμα παρακολούθησης πέτυχε:
1. Την αύξηση του πλάτους (από 30μ σε 50μ) της μοναδικής Πράσινης Γέφυρας στο τμήμα 4.1. «Παναγιά-Γρεβενά»
2. Την προσθήκη δύο επί πλέον ΚΔΠ (Κάτω Διαβάσεων Πανίδας
3. Την βελτίωση του δείκτη ευρυχωρίας (διαστάσεων-διατομής) ενός αριθμού κιβωτοειδών οχετών προκειμένου να είναι ελκυστικοί ως υπόγεια περάσματα για την πανίδα.
4. Την αντικατάσταση της παλαιάς περίφραξης με ενισχυμένη βελτιωμένων προδιαγραφών.
5. Την ακύρωση της εγκατάστασης σταθμού διοδίων και ΣΕΑ στο επίμαχο τμήμα 4.1.
6. Την τήρηση των ΠΟ σε ότι αφορά τα τοξικά απόβλητα κατά την φάση κατασκευή

Η ΚΑΛΛΙΣΤΩ ανέλαβε και το συντονισμό του έργου «Παρακολούθηση και Αξιολόγηση των Επιπτώσεων στα Μεγάλα Θηλαστικά και στα Ενδιαιτήματά τους από την Κατασκευή και Λειτουργία της Εγνατίας Οδού στο τμήμα Παναγιά – Γρεβενά (Τμήμα 4.1)», διάρκειας δύο ετών, καθώς και την ευθύνη παρακολούθησης των επιπτώσεων στα μεγάλα σαρκοφάγα (αρκούδα-λύκο) κατά τη φάση κατασκευής του αυτοκινητόδρομου. Η φάση αυτή ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 2009.